Jak powstaje #fakenews? 18/07/17
Jak powstaje #fakenews? Przyjrzyjmy się temu na podstawie artykułu „Samozatrudnieni wracają na etaty” opublikowanego w Gazecie Polskiej Codziennie 2.03.2017¹.
Gazeta Polska Codziennie napisała:
„Wraz ze wzrostem liczby atrakcyjnych ofert zatrudnienia spada wśród Polaków chęć prowadzenia działalności na własny rachunek. To pokazuje, jak poprzedni rząd i pracodawcy sztucznie pompowali przedsiębiorczość, rozluźniając kodeks pracy i zmuszając etatowców do zakładania własnych biznesów.”
Na poparcie tej tezy autorka podaje dane GUS z badania BAEL z IV kw. 2016 w porównaniu do IV kwartału 2015 r. Z danych, zdaniem autorki wynika, iż wraz ze wzrostem liczby pracowników etatowych (o 109 tys.) zmniejsza się liczba pracodawców i pracujących na własny rachunek (o 63 tys.). Stąd już prosty wniosek, że samozatrudnieni wracają na etaty.
I tak się właśnie tworzy #fakenews. Dane są prawdziwe, a informacja nie.
Przyjrzyjmy się danym. Tym samym, na które powołuje się Gazeta Polska Codziennie:
(patrz: tabela powyżej)
Z danych wynika że w IV kw. 2016 r. w porównaniu do IV kw. 2015 r.:
Liczba pracujących w gospodarce narodowej wzrosła 48 tys. osób
Liczba pracowników najemnych wzrosła o 113 tys. osób
Liczba pracodawców wzrosła o 29 tys. osób
No i najważniejsze: liczba pracujących na własny rachunek bez pracodawców spadła o 54 tys. osób.
Stąd Gazeta Polska Codziennie wyciąga prosty wniosek: samozatrudnieni wracają na etaty, i że mit o przedsiębiorczości Polaków padł.
Tymczasem:
Liczba pracujących na własny rachunek składa się z samozatrudnionych (prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą), rolników indywidualnych i pracodawców.
W ostatnich latach znacząco spada liczba rolników indywidualnych (o 126 tys. w roku 2016).
Natomiast liczba samozatrudnionych (pracujących na własny rachunek poza rolnictwem) WZROSŁA o 64 tys.²
Czyli liczba pracowników najemnych wzrosła o 1% a liczba samozatrudnionych o 5%.
Aby nie produkować #fakenews dziennikarze (lub analitycy, studenci, badacze i wszyscy, którzy pracują z danymi) powinni zweryfikować swoje wyniki, wykorzystując np. inny zbiór danych. Zróbmy to.
To, czy liczba samozatrudnionych rośnie, czy spada, najlepiej zweryfikować w ZUS, który zbiera informacje o wszystkich prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Według ZUS liczba samozatrudnionych w IV kw. 2016 do IV kw. 2015 r. wzrosła: liczba płacących składki na ubezpieczenie zdrowotne o 2,9%, i na ubezpieczenie emerytalne o 3%.
Reasumując: informacja, jakoby samozatrudnieni przechodzą na etaty jest nieprawdziwa. Czyli stanowi #fakenews. W tym wypadku na podstawie prawdziwych danych, odpowiednio nimi manipulując, przedstawia się nieprawdziwy obraz sytuacji.
Nie wiemy, czy w wypadku Gazety Polskiej Codziennie to zła wola, czy po prostu brak wiedzy. Bez względu na to odpowiedzialne i rzetelne dziennikarstwo wymaga sprawdzenia danych i nie wyciągania pochopnych wniosków, nawet (a może zwłaszcza) gdy pasują one do wygodnej tezy.
Zespół ds. Badań
Stowarzyszenie Samozatrudnieni
¹http://gpcodziennie.pl/61398-samozatrudnieniwracajanaetaty.html (dostęp 26.06.2017)
²Aby uzyskać liczbę samozatrudnionych poza rolnictwem należy od liczby pracujących na własny rachunek odjąć liczbę pracodawców i liczbę pracujących w rolnictwie i dodać liczbę rolników-pracodawców.